Fortyfikacje

DSC_0222
Szaniec Bastionu VII Twierdzy Zamość

Pojęcie Fortyfikacja ma dwojakie znaczenie. Po pierwsze jest zespołem obiektów fortyfikacyjnych. Po drugie jest dziedziną inżynierii wojskowej zajmującej się opracowaniem konstrukcji obiektów fortyfikacyjnych i koncepcją ich wykorzystania w działaniach bojowych. Rozróżnia się fortyfikację polową i fortyfikację stałą.
              Fortyfikacja polowa obejmuje umocnienia zbudowane w trakcie działań wojennych, w czasie walki lub przed osiągnięciem styczności z nieprzyjacielem. Doraźny lub pozycyjny charakter tych umocnień zależy od dysponowanego czasu oraz możliwości materiałowych i technicznych. Fortyfikacja polowa była znana od czasów najdawniejszych, np. rzymskie obozy wojskowe, średniowieczne husyckie tabory wozowe. Od XVI w. budowano szańce polowe, w XVII w. stosowano linię redanową, w XIX w. okopy strzeleckie (obrona Sewastopola 1854-55), a podczas I i II wojny światowej rozbudowa ciągłych linii rowów strzeleckich.

Bunkier nr 43 mławskiej linii obronnej


                 Fortyfikacja stała obejmuje umocnienia terenów granicznych oraz ważnych pod względem operacyjnym i strategicznym rejonów w głębi danego kraju. Poszczególne budowle wiąże się ze sobą w zespoły (dawniej dzieła, później forty, twierdze, rejony umocnione itp.). W starożytności były to głównie potężne mury warowne miast oraz nadgraniczne systemy fortyfikacyjne, np. Wielki Mur Chiński, czy limesy rzymskie. W średniowieczu warowne grody drewniane, później murowane zamki obronne. Wraz z pojawieniem się i szybkim rozwojem artylerii, miejsce średniowiecznych fortyfikacji murowanych zajęła fortyfikacja bastionowa, w której rolę murów przejęły wały ziemne wzmocnione kamieniami oraz głębokie fosy. Baszty zastąpiono bastejami, a w XVI w. bastionami. Zapoczątkowana we Włoszech fortyfikacja bastionowa znalazła także odbicie w Polsce, np. Wawel, Bar, Zamość, Kamieniec Podolski. Jej odmianą była ziemno – drewniana fortyfikacja holenderska. Po wojnach napoleońskich pojawiła się fortyfikacja poligonalna, polegająca na stosowaniu pierścieni wysuniętych fortów, w których główną rolę spełniały wały. W drugiej połowie XIX w. wskutek zwiększenia siły i donośności artylerii, ważnym elementem fortyfikacji stała się twierdza fortowa (pierścieniowa), np. Kraków, Modlin, Osowiec, Przemyśl. Po I wojnie światowej nastąpił zanik twierdz i fortów, a zaczęto tworzyć systemy ukrytych w ziemi, potężnych i połączonych ze sobą schronów żelbetonowych z kopułami pancernymi, np. linia Maginota, linia Zygfryda, linia Mannerheima. Pojawił się też nowy system fortyfikacji, tzw. rejon umocniony, który odgrywał główną rolę podczas II wojny światowej.