
Dawny książęcy gród Wielkiego Księstwa Litewskiego dzisiaj jest miastem obwodowym na Białorusi, liczącym ponad 300 tysięcy mieszkańców, z których jedną czwartą stanowią Polacy. Jest siedzibą administracyjną obwodu grodzieńskiego, ważnym ośrodkiem przemysłowym, węzłem kolejowym i drogowym. Znajduje się tu siedziba Związku Polaków na Białorusi i polskiego Konsulatu Generalnego. Malowniczo położone na wysokich nadniemeńskich wzgórzach, obok Lwowa i Wilna, zaliczane jest do najpiękniejszych miast kresowych i jednocześnie najmniej znane. A przecież kiedyś wraz z Warszawą pretendowało do miana stolicy Rzeczpospolitej Obojga Narodów.

Pierwsze wzmianki sięgają XII wieku, kiedy to gród stanowił kulturowe i handlowe centrum Czarnej Rusi. Leżący na szlaku handlowym na Mazowsze był łakomym kąskiem dla Zakonu Krzyżackiego i sąsiedniej Litwy, która ostatecznie przyłączyła go do swego terytorium w 1376 roku. W 1391 roku król polski i wielki książę litewski Władysław II Jagiełło nadał Grodnu niepełne prawa magdeburskie, które w 1444 roku rozszerzył wielki książę Kazimierz Jagiellończyk. W 1393 roku Grodno obrał na swoją siedzibę książę Witold i wybudował murowany zamek. Miastu szczególnie przysłużyli się król Aleksander Jagiellończyk, królowa Bona Sforza i król Stefan Batory. Szczególnie za panowania tego ostatniego miasto przeżywało swoje „złote lata”. Szesnastowieczne Grodno to miasto zamków, pałaców i strzelistych wież kościołów, o niezwykle urokliwej panoramie utrwalonej w miedziorycie przez grafika Fransa Hogenberga i zamieszczonej w atlasie miast świata – Civitates orbis terrarum. Grodno było miejscem zebrań sejmów walnych, tzw. sejmów grodzieńskich, przez co zyskało nieoficjalny status „trzeciej stolicy”.

U schyłku niepodległości w Grodnie obradował ostatni sejm Rzeczypospolitej i tu w 1795 roku abdykował Stanisław August Poniatowski. Po III rozbiorze zostało stolicą jednej z rosyjskich guberni. W XX wieku miasto zapisało się zwycięską bitwą z bolszewikami podczas operacji niemeńskiej we wrześniu 1920 roku oraz bohaterską obroną przed oddziałami Armii Czerwonej we wrześniu 1939 roku. Szczególnie ta ostatnia obrona ma swą tragiczną wymowę, w której męczeńską kartę zapisali również Orlęta Grodzieńscy.
W Grodnie koniecznie trzeba zobaczyć czternastowieczny Zamek Stary, w którym zmarł Stefan Batory i Zamek Nowy, będący niemym świadkiem upadku I Rzeczpospolitej. Wrażenie zrobi, położona na wysokiej skarpie najstarsza cerkiew św. Borysa i Gleba na Kołoży. Turysta nie powinien również ominąć barokowej katedry, Pałacu Batorego, kościoła Bernardynów, domu Elizy Orzeszkowej, oraz pospacerować wąskimi brukowanymi uliczkami pięknie odnowionej starówki.
Panoramy
Spacer ulicami
Na Zamku Starym i Nowym
Grodzieńskie świątynie
Cmentarz farny
Mapa zabytków
Bibliografia
1) Wikipedia – Grodno, http://pl.wikipedia.org/wiki/Grodno
2) P. Galik Zapomniane Orlęta. Obrona Grodna w 1939 roku, Onet, http://portalwiedzy.onet.pl/4869,2196,1257731,1,czasopisma.html
3) S. Poczobut – Odlanicki Wędrówki po Grodzieńszczyźnie, PRYMAT, Białystok 2011