Gołotczyzna

Tej, która szczerze, głęboko i bezinteresownie ukochała lud wiejski, która bolała nad jego krzywdami, która widzi w nim moralne zdrowie, ogromną siłę i zdolność do odrodzenia Polski; która oddała mu wszystko co oddać mogła, która nie pozwoliła nigdy ujawnić publicznie swych szlachetnych czynów i ofiar, która pobudziła mnie do badania historii chłopów polskich i do napisania tych kart, ze czcią po poświęcam skromny owoc mojej pracy.

Aleksander Świętochowski

Gołotczyzna – to wieś położona nad rzeką Soną, około 12 km na południe od Ciechanowa. Administracyjnie znajduje się w województwie mazowieckim, powiecie ciechanowskim, w gminie Sońsk. W 1880 właścicielką majątku ziemskiego w Gołotczyźnie została hrabina Aleksandra z Sędzimirów Bąkowska (1851-1926). Tu też ponad ćwierć wieku spędził Aleksander Świętochowski – pisarz, publicysta, jeden z głównych przedstawicieli polskiego pozytywizmu. Razem poświęcili się szczytnej idei działalności społeczno – oświatowej. Pani Aleksandra założyła szkołę gospodarstwa domowego dla dziewcząt wiejskich i wspólnie z pisarzem szkołę rolniczą dla chłopców.

W rozległym parku na skraju wsi znajduje dworek hrabiny Aleksandry, w którym niegdyś mieściła się wspomniana szkoła dla dziewcząt. Obecnie budynek jest filią Muzeum Szlachty Mazowieckiej z Ciechanowa. Natomiast w głębi ogrodu usytuowano willę Krzewnia, w której przez wiele lat żył i tworzył Aleksander Świętochowski. Obecnie jest siedzibą Muzeum Pozytywizmu.

Dworek Aleksandry Bąkowskiej

DSC_0363a.jpg
Dworek hrabiny

                    Zamieszczony na wstępie, jakże wymowny i ciepły cytat, jest dedykacją napisaną przez Aleksandra Świętochowskiego w przedmowie do swego dzieła „Historia chłopów polskich w zarysie”. Mimo że nie wymienia imienia, to osobom obeznanym z dziejami kształcenia młodzieży wiejskiej nietrudno się domyślić, iż swoiste studium filozoficzne jest hołdem złożonym hrabinie Aleksandrze Bąkowskiej, za jej ofiarność i poświęcenie. Pani Aleksandra szkoleniu młodzieży wiejskiej poświęciła swój czas, życie osobiste i własny majątek. Stworzyła dwie szkoły rolnicze, jedną dla dziewcząt we własnym dworku w Gołotczyźnie w roku 1909, drugą wspólnie z Aleksandrem Świętochowskim dla chłopców w pobliskim Bratnem trzy lata później.

                       Było to ryzykowne przedsięwzięcie, gdyż w tamtych latach tego typu szkoły były nowością i w pewnych warstwach społeczeństwa spotkały się z wyraźną niechęcią, a nawet oporem. Nie zniechęciło hrabiny nawet to, że szkoła dla dziewcząt spłonęła tuż przed jej otwar­ciem. W ciągu roku odbudowała ją i zaczęła w niej pracę, będąc jedno­cześnie fundatorką, kierowniczką i nauczycielką. Konsekwentnie zwalczała piętrzące się przeszkody i motywowała pracownice. Należy bowiem dodać, że wielką zasługą szkoły w Gołotczyźnie było nie tylko to, iż corocznie opuszczało jej mury około czterdziestu przygotowanych fachowo i oświeconych dziew­cząt wiejskich, ale szkoła była jednocześnie doskonałą praktyką dla nauczycie­lek. Pracując pod kie­runkiem bogatej w wiedzę i całą duszą oddanej spra­wie hrabiny Aleksandry, młode instruktorki nie tylko zdobywały doświad­czenie, ale jedno­cześnie widziały, jak wielkie owoce daje praca prowadzona syste­matycznie i wy­trwale.

            Wzbogacając umy­sły, kształcąc charaktery, rozwijając uczucia uczennic i nauczy­cielek, pra­cowała Pani Bąkowska dla jednej idei – podniesienia świadomości wśród ludu wiejskiego i przygotowania światłych obywateli. Przy całym swym zaangażowaniu była osobą nader skromną. Chorobliwie wręcz unikała wszelkiego uznania i kategorycznie zabraniała wspominania jej nazwiska w sprawach, które zawdzięczały jej istnienie. Wzbranianie się przed rozgłosem spowodowało, że nazwisko pani Aleksandry Bąkowskiej jest dziś stosunkowo mało znane.

             Obecnie w dworku hrabiny Aleksandry Bąkowskiej mieści się filia Muzeum Szlachty Mazowieckiej z Ciechanowa. Wystrój wnętrz, zgromadzone meble i eksponaty nawiązują do epoki przełomu XIX i XX wieku. Urządzone są  w nim trzy ekspozycje stałe. Zorganizowana na parterze ekspozycja „Szlachta mazowiecka w malarstwie i wnętrzach„, prezentuje mazowieckie dwory i zaścianki, oraz galerię portretu. Można tu obejrzeć obrazy Adama Kazimierza Feliksa Ciemniewskiego, Jana Chryzostoma Ciemniewskiego czy Olgierda Vetesco. Druga ekspozycja ulokowana na piętrze przybliża postać samej właścicielki posiadłości, hrabiny Aleksandry z Sędzimirów Bąkowskiej. Trzecia wystawa, również na piętrze, to malarstwo i rzeźba Józefa Piwowara. Obok stałych wystaw organizowane są również czasowe. Przykładem jest ekspozycja pt. „Lalki – zapomniane zabawki dzieciństwa” z kolekcji Jolanty Granica-Kownackiej.

Krzewnia – Muzeum Pozytywizmu

DSC_0412a.jpg
Krzewnia

                   Główny lokator secesyjnej willi Aleksander Świętochowski (1849-1938) był publicystą, pisarzem, historykiem, filozofem, czołowym ideologiem pozytywizmu warszawskiego i polskiego liberalizmu. Pisywał pod wieloma pseudonimami, między innymi: Władysław Okoński, Poseł Prawdy, Oremus, Liber, Nauczyciel. Jako nastolatek obserwował po­grom powstania styczniowego 1863 roku i brutalnie deptane marzenia patriotów. Wyciągnięte wnioski pozwoliły mu kilkanaście lat później wprowadzić pogląd, który potępiał podejmowanie beznadziejnej walki militarnej z zaborcami, a głosił potrzebę pracy organicznej, czyli pomnażania narodowych dóbr gospodarczych i kulturalnych. W artykułach i książkach szerzył Święto­chowski idee pozytywizmu, wyprowadzał myśl polską z zaścian­ka, wiążąc ją z nurtami euro­pejskimi. Upominał się o równość obywatelską, o wolność su­mienia, o prawa czło­wieka do własnego rozwoju, o godność ludzką. Świętochowski podarował chłopstwu pol­skiemu obszerny wizerunek jego dziejów w dwutomowej „Historii chłopów polskich”. Ukazał w tym dziele bez­miar chłopskiej niedoli w czasach pańszczy­źnianych, wytknął szlachecki egoizm i jej paniczny strach przed reformami. Swoje poglądy urze­czywistniał w praktyce życiowej koncentrując się na działalności społeczno – oświatowej. Współtworzył szkołę rolniczą dla chłopców, opiekował się zdolnymi dziećmi chłopskimi, oraz ruchem spółdzielczym.

          W willi zachował się oryginalny wystrój wnętrz oraz spora spuścizna po pisarzu. Szczególną wartość przedstawia wyposażenie gabinetu, biblioteka, rzeczy osobiste oraz ocalałe fragmenty utworów literackich i korespondencja. W pomieszczeniach zorganizowano stałe ekspozycje prezentujące wyposażenie gabinetu, biblioteki, jadalni, sypialni i kuchni. Uzupełniono je o przedmioty codziennego użytku: odzież, nakrycia głowy, obuwie, parasole, świeczniki, lampy, gąsiory, zastawy stołowe, naczynia i przyrządy kuchenne, oraz wiele innych drobnych elementów wyposażenia.

              W budynkach gospodarczych zgromadzono maszyny, pojazdy i narzędzia rolnicze z początku XX wieku. Na cmentarzu w Sońsku znajduje się grób Aleksandra Świętochowskiego, który zmarł w Gołotczyźnie w 1938 roku.

Lokalizacja i kontakt

Lokalizacja: 12 km na południe od Ciechanowa, przy lokalnej drodze w kierunku Nasielska. Dojazd najlepiej własnym pojazdem.

ODDZIAŁ MUZUEM W GOŁOTCZYŹNIE – Zespół dworkowo – parkowy
06-430 Gołotczyzna ul. Świętochowskiego 3
tel. (023) 671 30 78
muzeum.pozytywizmu@wp.pl

Krzewnia Muzeum Pozytywizmu – dom Aleksandra Świętochowskiego
Dworek Aleksandry Bąkowskiej – właścicielki majątku Gołotczyzna
Zabudowania inwentarskie – wystawa maszyn, pojazdów i narzędzi rolniczych z początku XX w.

Bibliografia

1) Wikipedia – Gołotczyzna.
2) Internet – Muzeum Szlachty Polskiej w Ciechanowie.
3) Wikipedia – Aleksander Świętochowski.

Click to rate this post!
[Total: 44 Average: 4.9]

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *