Lubelszczyzna to nie tylko Chełm i Lublin
To drobne mniej znane osiedla
Łęczna, Kraśnik i Fajsławice
Dziś staram się je opisać tak jak widziałem wtedy
Gdy miałem piętnaście lat
Z kościołem pełnym klęczących ziemian
Z Matką modlącą się z nami|
Z Kopcem Marszałka na Rynku.
Kocham Cię moje lubelskie Jeruzalem, Wacław Iwaniuk
Lubelszczyzna to rozległy i zróżnicowany region między Wisłą a Bugiem. Na jej krajobraz składają się pofałdowania niemal bezleśnej równiny i lessowe wąwozy Wyżyny Lubelskiej, długi wał roztoczańskich wzniesień oraz monotonne zalesione płaskowyże Kotliny sandomierskiej. Nazwę zaczerpnięto od głównego miasta regionu – Lublina.
Określenie Lubelszczyzna, w zależności od kontekstu, odnosiło się do Ziemi lubelskiej w średniowieczu, czy województwa lubelskiego w epoce renesansu. Po ostatniej reformie administracyjnej kraju, instytucje samorządowe pojęcia Lubelszczyzna używają jako synonim nazwy obecnego województwa lubelskiego i tak też ja przyjąłem.
Lubelskie to nie tylko owalne pagórki pokryte szachownicą pól, ale to przede wszystkim dzika przyroda chroniona w licznych rezerwatach, parkach krajobrazowych czy narodowych. Można zachwycić się niezwykle malowniczym Małopolskim Przełomem Wisły, zagłębić się w dolinę Bugu na poszukiwanie rzadkich roślin i zwierząt. Można też podziwiać ekspresyjne krajobrazy wędrując wzniesieniami Roztocza, zagubić się w licznych wąwozach, czy zasłuchać w szumie niewielkich leśnych wodospadów. To również bogactwo dziedzictwa kulturowego i lokalnych tradycji, gdzie przez wieki przenikały się kultury i religie Wschodu i Zachodu…
Roztocze
Roztocze – ziemio zielona
Na południowo-wschodni skrawek rzucona.
Roztocze — ile miękkości w tym wyrazie
Twoje piękno podziwiam jakby w ekstazie
I patrzę ciągle w wielkim zachwycie
… Roztocze, Maria Osatasz
Roztocze to wyżynny region na terytorium Polski i Ukrainy, łączący Wyżynę Lubelską z Wyżyną Podolską. Ciągnie się w formie szerokiego na 25 km i długiego około 180 km wału, od Kraśnika w kierunku południowo – wschodnim, aż do Lwowa. Najwyższym wzniesieniem w granicach Polski jest Wielki Dział (390 m npm). Dzielony jest na trzy mezoregiony: Roztocze Zachodnie, Środkowe i Południowe.
Roztocze Zachodnie obejmuje obszar między Kraśnikiem a Szczebrzeszynem. Charakteryzuje się kompleksami lessowych wąwozów, z których najbardziej znany zespół pod nazwą Piekiełko, znajduje się w Szczebrzeszyńskim Parku Krajobrazowym. Najwyższym wzniesieniem jest góra Dąbrowa (344 m npm).
Roztocze Środkowe położone jest między Szczebrzeszynem a poprzecznym obniżeniem terenu na linii Narol – Lubycza Królewska, tuż za Tomaszowem Lubelskim. Region zbudowany z wapieni litotamniowych i piaskowców mioceńskich, przecinają podłużne doliny górnych odcinków Wieprza, Sołokiji i Tanwi. Na jego obszarze utworzono dwa parki: Roztoczański Park Narodowy i Krasnobrodzki Park Krajobrazowy. Najwyższym wzniesieniem jest Wapielnia (386 m npm).
Roztocze Południowe zaczyna się tuż za Tomaszowem Lubelskim, od poprzecznego obniżenia na linii Narol – Lubycza Królewska i biegnie w okolice Lwowa. Część polska kończy sie na granicy państwa na linii Hrebenne – Horyniec. Dzielone jest na trzy części: Roztocze Lwowskie, Janowskie i Rawskie. Po polskiej stronie jest tylko część Rozotocza Rawskiego. Charakteryzuje się rozległymi wierzchowinami, pociętymi siecią dolin i wąwozów na odosobnione pagóry i płaskowyże. W krajobraz wplatają się również ostańce, których największe skupisko znajduje się niedaleko Huty Lubyckiej. Najwyższymi wzniesieniami po polskiej stronie są: Długi Goraj (391,5 m npm), Wielki Dział (390,4 m npm), oraz Krągły Goraj (388,7).
Urozmaicona rzeźba terenu, duża lesistość, zabytki, pomniki przyrody sprawiają że jest to region niezwykle atrakcyjny turystycznie. Sieć szlaków i ścieżek edukacyjnych pozwoli zobaczyć leśne uroczyska, pomnikowe drzewa, zwane szumami progi skalne na rzekach, drewnianą architekturę i zabytki kultury.
Więcej na stronie Roztocze Polskie i Ukraińskie.