W pierwszej połowie XVIII wieku, z fundacji Hieronima Radziwiłła, w Hannie nad Bugiem wybudowano unicką cerkiew, którą w kolejnych latach rozbudowywano i przebudowywano. W drugiej połowie XIX wieku, po likwidacji obrządku unickiego przez władze carskie, nadbudowano kopuły i zamieniono na cerkiew pw. św. Dymitra Męczennika. W czerwcu 1924 roku dokonano kolejnej zmiany z cerkwi w kościół rzymskokatolicki pw. św. Apostołów Piotra i Pawła, który funkcjonuje do dnia dzisiejszego…
Nieśwież (biał. Нясвіж) rodowe gniazdo Radziwiłłów to obecnie niewielkie, zaledwie czternastotysięczne miasteczko położone nad rzeką Uszą, około stu kilometrów na południowy – zachód od Mińska. Pierwsza wzmianka o Nieświeżu pochodzi z 1223 roku, jednak rozkwit miasta nastąpił w XVI wieku, gdy właścicielami stali się Radziwiłłowie. Od 1939 roku znalazł się w granicach ZSRR, aktualnie jest siedzibą rejonu nieświeskiego Białorusi. Główne atrakcje miasta to słynny zamek Radziwiłłów otoczony rozległym parkiem, kościół Bożego Ciała z kryptą grobową, ratusz i brama Słucka. Otoczony stawami i rozległym parkiem zamek usytuowany jest w części północno-wschodniej miasta, w dolinie rzeki Uszy. Od 1583 roku do wybuchu II wojny światowej zamek był rezydencją potężnego rodu Radziwiłłów i głównym ośrodkiem ordynacji nieświeskiej. Przez niemal 400 lat istnienia twierdza kilkakrotnie zmieniała swój wygląd, wzbogacając się o nowe elementy architektoniczne…
Rozkaz cara Mikołaja II z 4 grudnia 1899 roku uprawomocnił decyzję o wykupie działki o powierzchni około 2,5 ha w majątku Wieliszew i założeniu na niej cmentarza garnizonowego.
Miejsce wybrano na piaszczystym dosyć rozległym pagórku, położonym tuż przy linii kolejowej Jabłonna – Zegrze, około dwustu metrów od Traktu Petersburskiego, 4 km od koszar w Jabłonnie i 2 km od Zegrza. Cmentarz otoczono rowem i niewysokim wałem, a przed główną bramą wybudowano stróżówkę. W planach była również kaplica cmentarna, na którą środki zbierano w postaci datków w okolicznych garnizonach. Jak przystało na cmentarz garnizonowy, teren podzielono na kwartały i przydzielono poszczególnym jednostkom stacjonującym w garnizonach Jabłonna i Zegrze. Rozgraniczały je alejki wysadzone drzewami i krzewami. Cmentarz miał służyć żołnierzom obu wyznań, urzędnikom i pracownikom cywilnym zatrudnionym w obu garnizonach oraz członkom ich rodzin. Dlatego też, w dniu 20 kwietnia 1902 roku, uroczystego poświęcenia nekropolii dokonali wspólnie pop z zegrzyńskiej twierdzy i ksiądz z parafii w Wieliszewie…
Wraz z rozpoczęciem budowy warowni modlińskiej w jej okolice sprowadzono ludność rosyjską z guberni pskowskiej. Osadników osiedlano w rosyjskich koloniach w pobliżu budowanych fortów, m. in. w Kolonii Kosewka, Szczypiorna, Konstantynówka, Zakroczymska i Aleksandryjska (obecnie Stanisławów). W 1837 roku w modlińskiej cytadeli oddano dla potrzeb wojska cerkiew pw. św. Jerzego Zwycięzcy. Natomiast w latach 1844 – 1846 dla osadników wybudowano okazałą cerkiew pw. św. Aleksandry w Kolonii Aleksandryjskiej.
W pierwszej połowie XIX wieku, na wschodnim skraju osady Modlin Nowy (obecnie Nowy Modlin), tuż przy drodze Stanisławów – Kosewo założono cmentarz prawosławny, na którym chowano żołnierzy rosyjskich z załogi modlińskich fortów i członów ich rodzin. Na terenie cmentarza istniała kaplica Ikony Matki Bożej „Wszystkich Strapionych radości”…
Cmentarz założono prawdopodobnie w okresie wojen napoleońskich. Chowano wówczas poległych z załogi broniącej Modlina w 1813 roku. W czasie I Wojny Światowej grzebano zabitych żołnierzy armii niemieckiej i rosyjskiej, w tym Polaków walczących w mundurach armii zaborców. Niestety, do naszych czasów zachowała się tylko jedna zbiorowa mogiła żołnierzy, którzy stracili życie w czasie szturmu fortu XVI. Innych poległych uświetnia żeliwny krzyż na betonowej podstawie z częściowo zatartą tablicą głoszącą: „1914-1920 Pamięci poległych i zmarłych żołnierzy tu pochowanych”. Najstarszymi grobami polskich żołnierzy jest dziewięć mogił legionistów z pułków piechoty Legionów przebywających w Twierdzy w czasie tzw. kryzysu przysięgowego, w latach 1916-1917…
W leżącej około dziesięciu kilometrów na południe od Ostródy wsi Kraplewo znajduje się kościół ewangelicko – metodystyczny. Wraz z drewnianą dzwonnicą zaliczany jest do unikatowych zabytków budownictwa sakralnego na Mazurach. Jest to budynek o nietypowej dla tego regionu konstrukcji szachulcowej. Prostokątny, jednonawowy, bez wyodrębnionego prezbiterium…
Adam Bernard Mickiewicz przyszedł na świat w Wigilię Świąt Bożego Narodzenia 1798 roku w Zaosiu lub Nowogródku. Nie jest znane dokładne miejsce urodzenia, gdyż nie określa tego jego metryka. Był synem Mikołaja Mickiewicza, adwokata sądowego w Nowogródku i komornika mińskiego, oraz Barbary z Majewskich, córki ekonoma z pobliskiego Czombrowa.
Zaosie, Świteź, Nowogródek miejsca niezwykle ważne dla Adama, tam dorastał, kształcił się i sposobił do życia. Tam też jako dwunastoletni chłopiec obserwował wiosną 1812 roku triumfalny marsz armii napoleońskiej na Moskwę, a zimą jej przerażający odwrót. Z tych miejsc czerpał inspiracje do swych dzieł. W 1815 roku wyjeżdżając na studia do Wilna Adaś Mickiewicz ostatecznie zamyka etap dzieciństwa i już jako Adam Mickiewicz wkracza w dorosłe życie…
Stare Wasiliszki to wieś w północno – zachodniej Białorusi, w rejonie szczuczyńskim obwodu grodzieńskiego. Do 1939 roku leżała w granicach II Rzeczypospolitej, w województwie nowogródzkim, powiecie lidzkim. Ta niewielka miejscowość położona jest na nieznacznym wzniesieniu na północnym skraju doliny rzeki Lebiedki. Przez wieś przebiega lokalna droga Wasiliszki – Ostryna, a 10 kilometrów na południe magistralna trasa M6 Grodno – Mińsk. Nad wsią, w której przeważa drewniana zabudowa, góruje neogotycki dwuwieżowy kościół.
Tu 16 lutego 1939 roku na świat przyszedł Czesław Juliusz Wydrzycki, czyli gwiazda polskiego rocka Czesław Niemen. Tu również w rodzinnym domu artysty powstało jego muzeum…
Dawny książęcy gród Wielkiego Księstwa Litewskiego dzisiaj jest miastem obwodowym na Białorusi, liczącym ponad 300 tysięcy mieszkańców, z których jedną czwartą stanowią Polacy. Jest siedzibą administracyjną obwodu grodzieńskiego, ważnym ośrodkiem przemysłowym, węzłem kolejowym i drogowym. Znajduje się tu siedziba Związku Polaków na Białorusi i polskiego Konsulatu Generalnego. Malowniczo położone na wysokich nadniemeńskich wzgórzach, obok Lwowa i Wilna, zaliczane jest do najpiękniejszych miast kresowych i jednocześnie najmniej znane. A przecież kiedyś wraz z Warszawą pretendowało do miana stolicy Rzeczpospolitej Obojga Narodów…
Prawie dwa tygodnie fantastycznej wędrówki polskimi śladami po białoruskiej ziemi już za mną… Przejechałem 3200 kilometrów, odwiedziłem ponad pięćdziesiąt miast, miasteczek, wsi. Zwiedziłem niezliczoną ilość obiektów. Spacerowałem ścieżkami Elizy Orzeszkowej, Adama Mickiewicza, zanurzyłem się w Świtezi i zaglądałem do ziemiańskich dworów. Odkrywałem zagubione wśród pól i lasów stare polskie cmentarze, wchodziłem do klasztornych krypt i słuchałem soczystych opowieści o losach tych ziem. Niestety, im dalej na wschód tym mniej pamiątek: cmentarze, samotne groby, charakterystyczne barokowe fasady kościołów, pałacyki czy pojedyncze budynki. Wieki intensywnej rusyfikacji oraz bolszewickiego terroru i laicyzacji odcisnęły swe piętno, tym bardziej cieszy gdy w jakimś starym parku odsłaniają się nagle polskie napisy…
Oczywiście dużo z tych rzeczy umknęłoby mojej uwadze gdyby nie niezwykły przewodnik. Pan Stanisław Poczobut – Odlanicki, mieszkaniec Grodzieńszczyzny, to chodząca encyklopedia tych ziem. Część swej wiedzy przelał na papier i wydał klika książek. Doskonały gawędziarz, może bez końca opowiadać o historii Kresów, zapomnianych miejscach, koligacjach ziemiańskich, krążących legendach. A wszystko to okraszone dowcipem i przekazywane z charakterystycznym kresowym zaśpiewem.
Mnóstwo wrażeń, ogrom informacji i ponad dwa tysiące zdjęć… Muszę ochłonąć, poukładać materiał, doczytać co nieco i dopiero zacznę stopniowo opisywać swą wędrówkę oraz zamieszczać na stronie. Będę się posiłkował publikacjami pana Stanisława, tym bardziej że autor wyraził zgodę na zamieszczanie fragmentów jego prac…