Udało mi się zwiedzić kolejne forty modlińskiej twierdzy. Tym razem kolejno odwiedziłem forty VI, VII, VIII na wschodnim skraju Puszczy Kampinoskiej, w okolicach Czeczotek, Cybulic Małych i Starych Grochali. Fort V obejrzałem wcześniej i tym sposobem sektor południowo – wschodni i południowy wewnętrznego pierścienia fortów mam kompletny.
Rozlokowany na południowy wschód od Warszawy Mazowiecki Park Krajobrazowy, ciągnie się wąskim pasem wzdłuż prawego brzegu Wisły od Marysina Wawerskiego po Osieck. Obejmuje lesiste tereny będące pozostałością Puszczy Osieckiej. Trzy czwarte obszaru zajmują lasy. Dominuje w nich bór świeży, a międzywydmowe zagłębienia porasta bór wilgotny. Nie brakuje olsów, łęgów i torfowisk. Park jest ostoją kilkudziesięciu gatunków ssaków, ptaków i gadów. W celu ochrony najbardziej cennych przyrodniczo miejsc i eksponatów utworzono dziewięć rezerwatów i ustanowiono sześćdziesiąt pomników przyrody. Na terenie Parku i w jego otulinie wyznaczono kilkanaście ścieżek dydaktycznych i tras rowerowych. Zachowało się również sporo obiektów zabytkowych, jak drewniane wille Otwocka, XIX-wieczne dwory rozrzucone po okolicznych wsiach, czy poniemieckie schrony bojowe przedmościa warszawskiego…
Umocnienie Małe, inaczej Fort „Karlinek”, wybudowano jako drugi fort rosyjskiej Twierdzy Zegrze. Ulokowane zostało na wschód od Umocnienia Dużego, nad samą Narwią, tuż przed jej łukiem. Zadaniem fortu była osłona północnego przedpola i drogi wodnej na Narwi.
Puszcza Bolimowska to nie tylko lasy, starorzecza, bagna i rezerwaty przyrody, to również historia i jej pozostałości. Rejon ten obfitował w dwory, rezydencje magnackie i parki dworskie. W czasie I wojny światowej, malowniczo wijąca się Rawka, była jednym z odcinków frontu niemiecko-rosyjskiego. Walki miały charakter pozycyjny z silną rozbudową inżynieryjną, a konsekwencją toczonych tu walk są widoczne do dnia dzisiejszego ślady okopów oraz cmentarze wojenne…
Z dużym opóźnieniem opracowałem i zamieściłem zdjęcia wybranych zabytków i miejsc pamięci znajdujących się w Puszczy Bolimowskiej i jej bezpośrednim sąsiedztwie.
Błąkając się po Litwie i Łotwie nie omieszkałem ponownie odwiedzić Dyneburga (Daugavpils). To drugie co do wielkości miasto Łotwy jest jednocześnie głównym ośrodkiem Polonii. Tym razem oprócz obowiązkowego spaceru wśród secesyjnych kamieniczek odwiedziłem twierdzę. Mimo że czasy świetności dawno minęły nadal robi wrażenie, zwłaszcza że trwają w niej prace renowacyjne. Nowe zdjęcia wzbogaciły zamieszczony cztery lata temu opis miasta.
Długa, prawie 55 kilometrowa, wycieczka rowerowa na pograniczu województw mazowieckiego i warmińsko – mazurskiego. Szlak zróżnicowany geologicznie i niezwykle interesujący pod względem historycznym, militarnym oraz turystycznym. Trasa wiedzie drogami asfaltowymi, polnymi i leśnymi wśród malowniczych morenowych wzniesień…
Nieśwież (biał. Нясвіж) rodowe gniazdo Radziwiłłów to obecnie niewielkie, zaledwie czternastotysięczne miasteczko położone nad rzeką Uszą, około stu kilometrów na południowy – zachód od Mińska. Pierwsza wzmianka o Nieświeżu pochodzi z 1223 roku, jednak rozkwit miasta nastąpił w XVI wieku, gdy właścicielami stali się Radziwiłłowie. Od 1939 roku znalazł się w granicach ZSRR, aktualnie jest siedzibą rejonu nieświeskiego Białorusi. Główne atrakcje miasta to słynny zamek Radziwiłłów otoczony rozległym parkiem, kościół Bożego Ciała z kryptą grobową, ratusz i brama Słucka. Otoczony stawami i rozległym parkiem zamek usytuowany jest w części północno-wschodniej miasta, w dolinie rzeki Uszy. Od 1583 roku do wybuchu II wojny światowej zamek był rezydencją potężnego rodu Radziwiłłów i głównym ośrodkiem ordynacji nieświeskiej. Przez niemal 400 lat istnienia twierdza kilkakrotnie zmieniała swój wygląd, wzbogacając się o nowe elementy architektoniczne…
Ciechanowskie wieże piękniej wznoszą się w moim wspomnieniu niż Mont Blanc, która nieba dotyka, a wody Łydyni milej szepczą w moich uszach niż wodospady rozbijające się z szumem o Helwecji skały…
Zygmunt Krasiński
Zamek Książąt Mazowieckiech w Ciechanowie został wzniesiony w bagiennym terenie, na prawym brzegu rzeki Łydyni, w drugiej połowie XIV wieku. Ceglana warownia ma kształt regularnego czworoboku z dwiema masywnymi basztami od strony rzeki. W północnej części dziedzińca ulokowano pałac książęcy. Po pożarze w 1467 roku zamek odbudowano, wzmocniono i unowocześniono. Jednak najlepsze lata świetności warowni przypadły na wiek XVI. Wówczas fortecę przebudowano w stylu renesansowym i stała się rezydencją królowej Bony. Największych zniszczeń zamku dokonały wojska Karola Gustawa w okresie potopu szwedzkiego.
Zamek Książąt Mazowieckich w Ciechanowie jest rzadkim w Polsce przykładem fortecy nizinnej.
Rozkaz cara Mikołaja II z 4 grudnia 1899 roku uprawomocnił decyzję o wykupie działki o powierzchni około 2,5 ha w majątku Wieliszew i założeniu na niej cmentarza garnizonowego.
Miejsce wybrano na piaszczystym dosyć rozległym pagórku, położonym tuż przy linii kolejowej Jabłonna – Zegrze, około dwustu metrów od Traktu Petersburskiego, 4 km od koszar w Jabłonnie i 2 km od Zegrza. Cmentarz otoczono rowem i niewysokim wałem, a przed główną bramą wybudowano stróżówkę. W planach była również kaplica cmentarna, na którą środki zbierano w postaci datków w okolicznych garnizonach. Jak przystało na cmentarz garnizonowy, teren podzielono na kwartały i przydzielono poszczególnym jednostkom stacjonującym w garnizonach Jabłonna i Zegrze. Rozgraniczały je alejki wysadzone drzewami i krzewami. Cmentarz miał służyć żołnierzom obu wyznań, urzędnikom i pracownikom cywilnym zatrudnionym w obu garnizonach oraz członkom ich rodzin. Dlatego też, w dniu 20 kwietnia 1902 roku, uroczystego poświęcenia nekropolii dokonali wspólnie pop z zegrzyńskiej twierdzy i ksiądz z parafii w Wieliszewie…
Wraz z rozpoczęciem budowy warowni modlińskiej w jej okolice sprowadzono ludność rosyjską z guberni pskowskiej. Osadników osiedlano w rosyjskich koloniach w pobliżu budowanych fortów, m. in. w Kolonii Kosewka, Szczypiorna, Konstantynówka, Zakroczymska i Aleksandryjska (obecnie Stanisławów). W 1837 roku w modlińskiej cytadeli oddano dla potrzeb wojska cerkiew pw. św. Jerzego Zwycięzcy. Natomiast w latach 1844 – 1846 dla osadników wybudowano okazałą cerkiew pw. św. Aleksandry w Kolonii Aleksandryjskiej.
W pierwszej połowie XIX wieku, na wschodnim skraju osady Modlin Nowy (obecnie Nowy Modlin), tuż przy drodze Stanisławów – Kosewo założono cmentarz prawosławny, na którym chowano żołnierzy rosyjskich z załogi modlińskich fortów i członów ich rodzin. Na terenie cmentarza istniała kaplica Ikony Matki Bożej „Wszystkich Strapionych radości”…